ملاحظه ها راجع به «شکل های فعل» در رسالۀ «قدوسیه» میرسیدعلی همدانی

شکل های گوناگون فعل که در زبان ادبی تاجیکی (فارسی) استعمال می شوند، محصول یک دورۀ معیّن نیست؛ بلکه نتیجۀ دوره های گوناگون توسعه و ترقی زبان تاجیکی است که وابسته به خصوصیات نوع ادبی اثر و سبک فردی مؤلف، ممکن است دچار تغییر شود. این مقاله درپی آن است که شکل های زمانی فعل و رابطۀ آن با زبان ادبی کنونی تاجیک را در رسالۀ «قدوسیه» اثر میرسیدعلی همدانی بررسی کندد. در این رساله پنج شکل زمانی صیغۀ خبری مشاهده می شود. شکل غیرشخصی صیغۀ خبری (بُوَد) نیز در این رساله استفاده شده است. از دیگر شکل های فعلی استفاده شده در این رساله می توان به استعمال فعل گذشتۀ حکایتی با پیشوند «می» و شکل های نقلی فعل اشاره کرد. کاربرد شکل زمان گذشتۀ صفت فعلی با پسوند «گی» نیز فقط یک بار در کلمۀ «ماندگی» مشاهده می شود. در استعمال «فعل های ترکیبی» نیز در زبان رسالۀ «قدوسیه» بعضی تغییرات و دگرگونی ها دیده می شود. در این کتاب شکل هایی از فعل های ترکیبی نیز مشاهده می شوند که بسیاری از آن ها به زبان ادبی کنونی شباهت دارند. بررسی شکل های فعلی به کاررفته در این رساله مؤید این مطلب است که آموختن خصوصیت های زبانی آثار میرسیدعلی همدانی در کنار وجوه دیگر تألیفات او دارای اهمیت نظری و عملی ویژه ای است.